Geen burgerwetenshap zonder communicatie

In de zomer van 2022 werd The Science Citizens opgericht. Een platform over burgerwetenschap met als doel om mensen aan de slag te laten gaan met het opzetten van hun eigen project. Het motto van het platform is kennis door monitoren, of meten is weten. Met metingen kun je namelijk bewijs verzamelen en aantonen dat bepaalde problemen niet in je hoofd zitten. Denk eens aan de waterkwaliteit in je lokale sloot of meertje. Je ziet dat er afval wordt gedumpt en dat er dode vissen aanspoelen, maar de gemeente houdt zich er niet mee bezig. Door data te verzamelen over de mate van verontreiniging kun je duidelijk maken dat er iets mis is en dat er iets moet worden gedaan. Op die manier dient de wetenschap de burgers, om niet met problemen te zitten, maar om er iets aan te doen.

Toch kan een platform weinig van nut zijn als niemand er vanaf  weet. Daarom is het belangrijk om te weten te komen hoe je burgerwetenschap onder de aandacht brengt en hoe je het beste over burgerwetenschap kan communiceren. Met deze informatie kunnen platforms als TheScienceCitizens vervolgens goed tot hun recht komen.

In deze blog gaan we het dus hebben over wetenschapscommunicatie en dan specifiek over wetenschapscommunicatie omtrent burgerwetenschap. Dit is het onderwerp waar ik mij het afgelopen halfjaar bij TheScienceCitizens mee bezig heb gehouden. In interviews deelden mensen met mij hun mening en suggesties over social media, het gebruik van communicatiemiddelen en hoe we burgerwetenschap beter aan de man kunnen brengen. Als dank voor deze waardevolle informatie bespreek ik in deze blog de belangrijkste uitslagen van het onderzoek, zodat alle deelnemers kunnen lezen over hun bijdrage en de inhoud van het onderzoek beschikbaar is voor alle geïnteresseerden.

Wat verbindt wetenschapscommunicatie met burgerwetenschap?

Laten we eerst even teruggaan naar de basis. Hoe zijn wetenschapscommunicatie en burgerwetenschap met elkaar verbonden? Ik zie de twee als communicerende vaten. Ze leren van elkaar en hebben elkaar nodig. Als je bijvoorbeeld mensen wil werven voor je project moet je heel duidelijk de relevantie van je onderzoek en de aantrekkelijkheid van het onderwerp naar voren laten komen. Ook als het project al aan de gang is, moet je mensen op de hoogte houden van de resultaten middels concrete getallen die iets voor mensen betekenen en figuren die uitkomsten duidelijk visualiseren, geen ingewikkelde plots die meer iets weg hebben van een spinnenweb. Aan de andere kant wordt burgerwetenschap gezien als een goede methode voor wetenschapscommunicatie. Burgerwetenschap heeft de potentie om burger en wetenschapper dichter bij elkaar te brengen door een informele leeromgeving te creëren waarin beide partijen zonder vooroordeel  van elkaar kunnen leren.

De wijde wereld van communicatiekanalen

Communicatie is natuurlijk heel breed. Er zijn zoveel verschillende kanalen via waar we blootgesteld worden aan informatie. Denk bijvoorbeeld aan sociale media of je lokale krantje. In deze tijd van digitalisering speelt sociale media een steeds grotere rol. Naast het onderhouden van sociale contacten kun je tegenwoordig ook shoppen via sociale media of het laatste nieuws bijhouden. Toch viel op dat de mensen die ik heb geïnterviewd niet heel enthousiast waren over sociale media. Veel mensen zagen het als tijdsverspilling, wat ik zeker begrijp. We maken ons allemaal weleens schuldig aan uren scrollen door recepten die we toch nooit gaan maken of het bekijken van kattenvideo’s, terwijl we niet eens een kat hebben.

In de drukte van werk, familie en vrijwilligersactiviteiten houden mensen vaak weinig tijd over voor het kijken naar  niet informatieve berichten die soms verschijnen op sociale media. Om een zo groot mogelijke doelgroep te bereiken is het dus van belang om multimediaal in te zetten. Overweeg een nieuwsbrief of een stukje in de krant. Dit zijn type media die vaak wel als serieus werden gezien door de interview deelnemers en dus ook de doelgroep bereiken die zich vooral wil informeren over actualiteiten of nieuwe dingen wil leren.

Ook in het type berichtgeving kwam deze behoefte aan informatieve berichten weer terug. Ondanks de jungle van Instagram reels en Youtube shorts hadden de meeste interview deelnemers      helemaal geen voorliefde voor video’s. Deze werden vaak bestempeld als oppervlakkig en langdradig. Tekst daarentegen had sterk de voorkeur. Voor sommigen was tekst op zich al genoeg, maar de meeste mensen vonden het wel leuk om er een plaatje bij te hebben. Van een mooie plant bijvoorbeeld.

Hoe krijgen we de ‘fun’ in burgerwetenschap?

Tenslotte besprak ik tijdens de interviews hoe specifiek burgerwetenschap leuker en bekender kan worden gemaakt. Hier kwam duidelijk naar voren dat wetenschap voor de meeste mensen maar een vaag begrip is, iets waar ze niet direct een connectie mee voelen. Juist burgerwetenschap kan dus goed worden ingezet om dit gevoel te verminderen. Ook met communicatie over burgerwetenschap kan dit al. In plaats van de nadruk op de wetenschap te leggen, kan het onderwerp meer aan het licht komen, of kan het project meer worden gepresenteerd als een leuke activiteit die je in je eentje of met familie kan doen. Daarnaast kan de diversiteit van onderzoek worden benadrukt. Ben je meer van de biodiversiteit dan de waterkwaliteit, geen enkel probleem. Het mooie van burgerwetenschap is dat er voor ieder wat wils is. Sterker nog, bij het opzetten van je eigen burgerwetenschapsproject bepaal JIJ waar het onderzoek over zal gaan.

Het opzetten van een eigen project is iets waar de mensen die ik heb geïnterviewd nog niet echt een beeld bij hebben. Daarom is het een goed idee om burgerwetenschap te presenteren als een leermoment. Door het aanbieden van bijvoorbeeld een workshop krijgen mensen meer het idee dat ze nog lerende zijn wat de druk om te presteren kan verlagen. Ook hebben mensen meer vertrouwen in hun kennis en kunde als ze iets van een training hebben gehad. Daarom zullen wij ook een e-cursus aanbieden die een duidelijk overzicht geeft van het opzetten van je eigen project. Door het hele proces als een leermogelijkheid te behandelen kunnen zowel de wetenschap als de maatschappij veel van elkaar leren, net zoals ik enorm veel heb geleerd van de interviews. Ieders mening was enorm waardevol en bracht een nieuw perspectief met zich mee. Tot slot een passende afsluiting; Bedankt!

P.S. Wil je deze blog liever beluisteren in het Engels? Check hier de aflevering via Spotify!