Burgerwetenschap in je broekzak

Tijdens de corona-pandemie ontdekte ik een baanbrekende nieuwe hobby; wandelen. Na weken opgehokt te hebben gezeten, besloot ik dat wat frisse lucht af en toe toch wel fijn is. En hoe beter een frisse neus te halen dan door te wandelen. Maar mijn nieuwe hobby ging in deze vorm al snel vervelen. Ik wilde iets doen. In een zoektocht naar een extra reden om naar buiten te gaan vond ik mijn antwoord. Je raadt het misschien al; burgerwetenschap! Met de Seek app als accessoire op mijn telefoon liep ik al fotograferend door de wijk om mijn steentje aan de wetenschap bij te dragen.

Met de opkomst van apps en de ontwikkeling van telefooncamera’s is burgerwetenschap veel toegankelijker geworden. Bijna iedereen heeft nu de kracht van professionele apparatuur gewoon in zijn of haar broekzak zitten. Je hebt voor de meeste apps zelfs geen internetverbinding nodig om je de nieuwe soort die je hebt gevonden op te slaan. Aan de andere kant van het dubbeltje is het voor de onderzoekers vrij arbeidsintensief om apps in te zetten voor burgerwetenschap. Ze moeten de app ontwikkelen, omgaan met bugs in de app en natuurlijk de identificatie van de verschillende waargenomen soorten verifiëren.

Het definiëren van een soort waar je langs loopt is waarom de meeste mensen, net als ik de apps gebruiken tijdens hun wandelingen. Ik ben vaak gewoon benieuwd waar ik naar aan het kijken ben. Welk plantje is dit? Hoe heet dit insect? Allemaal kennis die nu zomaar tot mijn beschikking staat. Het gebruiken van de apps is dus ook vrij leerzaam. Daar wil ik niet mee zeggen dat ik nu van elk stukje flora en fauna de naam weet, maar wel dat ik er meer waardering voor heb. Elke keer als ik op pad ging zag ik iets nieuws, viel me op dat bepaalde bloemen ineens in bloei stonden en vroeg ik me af hoeveel verschillende planten zich in totaal in mijn wijk zouden bevinden.

Het onder de aandacht brengen van de lokale biodiversiteit kan ook worden ingezet om politieke beslissingen te ondersteunen of juist tegen te gaan. In Natuurpolder de Esch in Rotterdam is een groep vrijwilligers van de partij voor de dieren een uitdaging gestart om 500 verschillende soorten planten, insecten en grotere dieren waar te nemen in het natuurgebied. Uiteindelijk willen ze met deze data het belang van het gebied voor de natuur aantonen en de bouw van een brug tegengaan. De brug zou namelijk het gebied fragmenteren en zorgen voor vervuiling en overlast van het verkeer dat de brug uiteindelijk zal gebruiken. De bewijsvoering tegen de brug wordt dus verzameld met de Obsidentify app, een andere mobiele app die in staat is om flora en fauna te identificeren.

So far, so good. Zitten er dan helemaal geen negatieve aspecten aan het gebruik van apps om soorten in kaart te brengen? Wellicht niet meteen in ons eigen kikkerlandje, maar verder van huis kunnen deze apps bijdragen aan duistere praktijken. De waarneming van een soort gecombineerd met de gps-locatie kan voor exotische soorten-handelaars een hele efficiënte route uitstippelen. De apps dienen om biodiversiteit in kaart te brengen. Het is dan ook niet het doel van de apps om bij te dragen aan de afname van biodiversiteit. Daarom hebben de meeste apps nu een bijzondere functie die beschermde soorten wel waarneemt, maar afschermt, zodat ze moelijker te vinden zijn voor stropers en de plantjes veilig blijven.

Toch worden de apps vooral met leuke activiteiten geassocieerd. De opzet van de startpagina van de Seek app heeft wel iets weg van een spelletje. Je kan meedoen aan uitdagingen, badges verzamelen door een bepaalde hoeveelheid soorten te spotten en je waarnemingen delen met de gemeenschap. Op deze manier voelt het toch alsof je een beetje wordt beloond voor al je ‘harde’ werk, naast de nederige beloning van het bijdragen aan de wetenschap natuurlijk.

Het verwerken van spelelementen in bijvoorbeeld een app wordt ook wel beschreven met de Engelse term ‘gamification’. Deze tactiek wordt vaak toegepast als extra motivatie om mensen een app te laten gebruiken. Naast dat het het gebruik van de app gewoon leuker maakt, brengt gamification ook een competitief aspect met zich mee. Mensen blijven de app gebruiken, omdat ze steeds hoger in de competitie willen staan of het beter willen doen dan vrienden en familie. Dit competitieve element is ook deels wat mij aantrok om de Seek app te gebruiken. Maar toch moet ik bekennen dat ik nu al lange tijd geen nieuwe waarnemingen heb toegevoegd. Het spelelement op zich was dus niet genoeg motivatie om de app te blijven gebruiken. Wellicht moet ik maar weer beginnen met observeren, het is tenslotte prima wandelweer…

Schroom dus niet om bij je volgende tripje naar buiten de telefoon erbij te pakken en je innerlijke fotograaf los te laten. Als beginnend citizen scientist is dit een van de makkelijkste manieren om een introductie te krijgen in het veld. Ook als je geen fan bent van flora en fauna  is er een verscheidenheid aan apps beschikbaar waarmee je burgerwetenschap bedrijft. Daarom laat ik jullie achter met een lijstje leuke apps om die eerste stap te zetten!

• Crowdwater app - waterstanden doorgeven
• Plastic Avengers  - plastic afval tracken
• Grow app - bomengroei volgen